Polska flaga nie pojawiła się na poznańskim ratuszu podczas uroczystej inauguracji, przy akompaniamencie wojskowej orkiestry ani wśród okrzyków wiwatującego tłumu. Powstanie wybuchło spontanicznie i równie spontanicznie odbyło się zawieszenie polskiej flagi na ratuszu. Ówcześni właściciele Apteki „Pod Złotym Lwem” przekazali ją porucznikowi Januszowi Leszczyńskiemu, a ten zawiesił ją na szczycie poznańskiego ratusza.
TU DZIAŁO SIĘ POWSTANIE: Tablica upamiętniająca złożenie przysięgi przez powstańców
Przysięga żołnierska złożona została przez powstańców wielkopolskich niemal miesiąc po tym, gdy rozpoczęli walki o wyzwolenie. Była ona ważnym etapem przekształcania samorzutnie powstających oddziałów powstańczych w Armię Wielkopolską podlegającą Naczelnej Radzie Ludowej i wskazanemu przez nią dowódcy.
TU DZIAŁO SIĘ POWSTANIE: Tablica Dowództwa Głównego Powstania Wielkopolskiego.
Dowództwo główne Powstania Wielkopolskiego mieściło się w Hotelu Royal od wybuchu powstania aż do przejęcia dowództwa przez Józefa Dowbora-Muśnickiego. Z tym miejscem wiąże się więc okres działalności Stanisława Taczaka, któremu kierowanie powstaniem powierzyła Naczelna Rada Ludowa i który stworzył tutaj sztab generalny Armii Wielkopolskiej. Taczak ustabilizował fronty, samorzutnie powstające oddziały zorganizował w dziewięć okręgów, a przede wszystkim utrzymał wyzwolone tereny.
TU DZIAŁO SIĘ POWSTANIE: Tablica Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej
Komisariat Naczelnej Rady Ludowej był organem wykonawczym, pełniącym rolę polskiego rządu dla terenów zaboru pruskiego (Wielkopolska, Śląsk, Kujawy, Pomorze, Warmia i Mazury). Pierwotnie NRL opowiadała się za pokojowym łączeniem ziem zachodnich i północnych z odradzającym się państwem polskim. Wybuch Powstania Wielkopolskiego zmienił sytuację, a rada przejęła kontrolę wojskową i cywilną nad terenami wyzwolonymi przez powstańców.
TU DZIAŁO SIĘ POWSTANIE: Tablica Rady Robotników i Żołnierzy
Rady Robotnicze i Żołnierskie nieodparcie kojarzą się z rewolucją październikową w Rosji. Powstawały one jednak masowo przede wszystkim na terenach państwa niemieckiego, gdyż po zakończeniu działań wojennych w miastach pojawiły się miliony żołnierzy, którzy wrócili z frontów. Jesienią 1918 roku rady te przejęły władzę w większości miast Rzeszy Niemieckiej, robotnicy i żołnierze odrzucili bowiem władzę cesarza, który przegrał wojnę. W pamięci poznaniaków zapisały się bardzo dobrze, bo rozbiły dotychczasowy aparat władzy, a wkrótce potem przejęte zostały przez Polaków, którzy dzięki temu mogli dobrze przygotować się do powstania.
Lokalizacja Front gmachu Collegium Maius UAM przy ul. Fredry 10 (na prawo od wejścia głównego). Budynek ten wzniesiony został w latach 1908-1910 i do 1918 roku funkcjonował jako siedziba Komisji Kolonizacyjnej, która zajmowała się wykupowaniem ziemi z rąk polskiej szlachty oraz chłopów i przekazywaniem jej niemieckim osadnikom.
1. Tablica Rady Robotników i Żołnierzy
Inskrypcja
W TYM BUDYNKU MIEŚCIŁY SIĘ
OD 11 XI 1918 DO 11 I 1919
BIURA WYDZIAŁU WYKONAWCZEGO
POZNAŃSKIEJ RADY ROBOTNIKÓW I ŻOŁNIERZY
DZIAŁALNOŚĆ RAD PRZYCZYNIŁA SIĘ DO ROZPADU
APARATU PAŃSTWOWEGO ZABORCY,
DAŁA POCZĄTEK PROCESOM REPOLONIZACYJNYM
I WYWARŁA DUŻY WPŁYW
NA WZROST DĄŻEŃ WYZWOLEŃCZYCH
POLAKÓW NA ZIEMIACH POZNAŃSKIEGO
WMUROWANO 11 XI 1988
- Projektant Stanisław Mystek
- Materiał metalowa płyta odlana z brązu
- Odsłonięcie 11 listopada 1988
Tablica uformowana jest na kształt pofałdowanego płótna, na którym umieszczone zostały wyraźne słowa zapisane majuskułą. Informacyjna część inskrypcji zapisana jest dużymi literami, pozostała – wyjaśniająca istotę działalności rad oraz ich znaczenie dla odzyskania niepodległości – czcionką znacznie mniejszą.Treść napisu stanowi próbę symbolicznego powiązania tradycji ruchu robotniczego, z którego wywodziły swoje początki komunistyczne władze, z odzyskaniem niepodległości przez Polskę w 1918 roku.
Odsłonięcia tablicy ‒ w 70. rocznicę odzyskania niepodległości, czyli 11 listopada 1988 roku ‒ dokonał dowódca Garnizonu Poznańskiego generał brygady-pilot Michał Polech, przy udziale weteranów Powstania Wielkopolskiego: Michała Lorkiewicza oraz Witolda Sękowskiego.
Paweł Cieliczko
Bibliografia:
- Miejsca pamięci Powstania Wielkopolskiego, oprac. Paweł Anders, Poznań 2010, s. 145-146.
- Jarosław Mulczyński, Historia pisana na murach. Tablice pamiątkowe w Poznaniu po 1945 roku, „Kronika Miasta Poznania” 2001, nr 2, s. 275.
- Zbysław Wojtkowiak, Napisy pamiątkowe miasta Poznania. Nowożytne tablice zewnętrzne (połowa XIX – początek XXI wieku), Poznań 2004, s. 27.
- Andrzej Król,Wydarzenia w Poznaniu w roku 1988 ‒ część czwarta,„Kronika Miasta Poznania” 1990, nr 1, s. 202.
Zdjęcia:
- Krzysztof Szymański
TU DZIAŁO SIĘ POWSTANIE: Tablica marynarzy – powstańców
Marynarze odegrali bardzo ważną rolę u schyłku wielkiej wojny. Negatywną sławę zdobyli ci z Aurory, której wystrzał stał się sygnałem do przejęcia władzy w Petersburgu przez bolszewików. W Poznaniu marynarze zapisali się jednak złotymi zgłoskami, a swój akces do sił powstańczych zadeklarowali jeszcze zanim wybuchły walki.
TU DZIAŁO SIĘ POWSTANIE: Tablica Głównej Kwatery Skautowej i komendy Polskiej Organizacji Wojskowej
Organizacje skautowskie przez lata dbały o zaszczepienie patriotyzmu wśród młodego pokolenia Polaków zmuszonych do życia pod pruskim zaborem. Nie ograniczały się jednak do kultywowania tradycji, ale dbały także o przygotowanie młodzieży do chwyceniaw odpowiednim momencie za broń i zrzucenia nienawistnego jarzma. Spośród poznańskich skautów rekrutowali się twórcy Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego, którzy jako pierwsi ruszyli do powstania w grudniu 1918 roku.
BOHATEROWIE SCHODZĄ Z COKOŁÓW: Ławeczka Józefa Kostrzewskiego
Józef Kostrzewski to drugi spośród profesorów Uniwersytetu Poznańskiego, który otrzymał swoją wygodną ławeczkę pomnikową. Jego przyjaciel, współtwórca Wszechnicy Piastowskiej – Heliodor Święcicki usiadł w 2010 roku przed Collegium Minus UAM, spoglądając w kierunku pomnika patrona uczelni – Adama Mickiewicza. Profesorowi Kostrzewskiemu znaleziono jeszcze przyjemniejsze miejsce i jego ławeczka ustawiona została w ogrodzie różanym, na tyłach Zamku Cesarskiego, żeby mógł przyglądać się Collegium Maius UAM.
Trzej Bracia z Ratusza
W poprzednim wpisie opowiedziałem o figurze kata umieszczonej na pręgierzu, pierwszego świeckiego pomnika w naszym mieście. Chciałbym byśmy teraz zatrzymali się na chwilę pod pręgierzem i spojrzeli w górę, ku wieży Ratusza, bo tam znajdują się trzy niezwykłe, napowietrzne pomniki, do których nie możemy podejść, a tylko podziwiać je patrząc z dołu.
Kat z Pręgierza
Poznań to miasto niezwykłe. Gdzie bowiem znaleźć można drugie takie, w którym pierwszą postacią uhonorowaną pomnikiem wzniesionym na wolnym powietrzu, nie był żaden władca, święty czy biskup, ale urzędnik municypalny trzeciej kategorii? Urzędnikiem tym był jedyny obywatel miasta z licencją na zabijanie, człowiek o bardzo dwuznacznej reputacji, kat miejski…
