Otwarcie skweru i odsłonięcie tablicy Trzech Tramwajarek
W piątek, 23 listopada br. o godz. 13.00 odbyło się uroczyste otwarcie skweru Trzech Tramwajarek. Podczas inauguracji została odsłonięta tablica upamiętniająca bohaterskie tramwajarki.
Od piątku, 23 listopada br. skwer u zbiegu ulic Kochanowskiego i Dąbrowskiego w Poznaniu, oficjalnie nosi nazwę Trzech Tramwajarek. Helena Przybyłek, Stanisława Sobańska i Maria Kapturska to uczestniczki, a zarazem tragiczne ofiary Poznańskiego Czerwca ’56. Z wnioskiem o uhonorowanie tych kobiet wyszła na początku roku Fundacja Kochania Poznania. Podczas inauguracji odsłonięto także tablicę upamiętniającą te trzy bohaterki, której mecenasem jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Poznaniu.
LOKALIZACJA
Lokalizacja skweru nie jest przypadkowa. Bezimienne dotąd miejsce znajduje się u zbiegu
ul. Dąbrowskiego i ul. Kochanowskiego, niemal naprzeciw budynku ZUS-u, z którego 28 czerwca 1956 roku zrzucono urządzenia zagłuszające zagraniczne rozgłośnie. Tuż obok mieściły się garaże UB, gdzie znaleziono martwego Romka Strzałkowskiego. Nieopodal odsłonięto Pomnik Ofiar Powstania Poznańskiego, a kilkadziesiąt metrów dalej stoi dawny budynek UB, skąd padły strzały, które złamały życie trzech tramwajarek.
PRZEBIEG UROCZYSTOŚCI
Uroczystość została poprowadzona przez prezeskę Fundacji Kochania Poznania, Katarzynę Cieliczko-Słupianek oraz aktora i dziennikarza Zbigniewa Grochalę. Jako pierwszy głos zabrał zastępca prezydenta Miasta Poznania, pan Jędrzej Solarski. Następnie prezes MPK Wojciech Tulibacki zaznaczył, że Poznański Czerwiec będzie trwałym elementem budowania tożsamości i pamięci MPK Poznań. Z kolei Katarzyna Cieliczko-Słupianek, prezeska Fundacji Kochania Poznania, podkreśliła, że kobiety pełniły równie ważną rolę w Czerwca ’56 i należy o tym przypominać. Pełne emocji i wdzięczności przemówienie odczytała córka Stanisławy Sobańskiej, pani Jolanta Piechowiak. Podczas uroczystości został także odczytany list Henryki Krzywonos-Strycharskiej, która w ciepłych słowach doceniła naszą inicjatywę.
Ważnym punktem uroczystości było odsłonięcie tablicy poświęconej tym trzem niezwykle odważnym kobietom. Odsłonięcia dokonał zastępca prezydenta Miasta Poznania, pan Jędrzej Solarski, prezes MPK Poznań, pan Wojciech Tulibacki oraz córka Stanisławy Sobańskiej, pani Jolanta Piechowiak. Obecne było także rodzeństwo Stanisławy Sobańskiej: Stefan Sobański oraz Krystyna Machnik. Przy akompaniamencie Orkiestry Miasta Poznania przy MPK pod batutą kapelmistrza Jarosława Gerlicha, zostały złożone kwiaty pod tablicą poświęconą Trzem Tramwajarkom.
Wojciech Tulibacki, prezes Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu:
W tym roku obchodzimy 100-lecie odzyskania niepodległości. Jeden z ojców niepodległej Polski – marszałek Józef Piłsudski – powiedział niegdyś, że naród, który nie pamięta o swojej przeszłości, nie zasługuje na przyszłość. W Poznaniu doskonale jednak wiemy, że naród nie jest jedyną wspólnotą, z którą utożsamiają się ludzie, bo naszą pamięć historyczną budują także regionalne przeżycia i doświadczenia.
Dzisiejsza uroczystość nie ma charakteru incydentalnego, myślę że skwer Trzech Tramwajarek jeszcze nie raz będzie miejscem spotkań i uroczystości pracowników MPK. Przede wszystkim pragnę jednak zadeklarować, że Poznański Czerwiec będzie trwałym elementem budowania tożsamości i pamięci naszego przedsiębiorstwa.
Katarzyna Cieliczko-Słupianek, prezeska Fundacji Kochania Poznania:
Skwer i tablica Trzech Tramwajarek przypominały będą o kobietach. 28 czerwca 1956 roku na ulice Poznania nie wyszli bowiem tylko mężczyźni, ale także tysiące dzielnych kobiet, które miały odwagę zaprotestować przeciwko łamaniu ich podstawowych praw.
Jestem bardzo wzruszona i jest to dla mnie wielki zaszczyt, że po 63 latach, trzy tramwajarki powracają tu gdzie szły tamtego dnia, cieszę się też, że chociaż symbolicznie pozostaną na tym miłym skwerze i nie pójdą dalej, w dół ulicy Kochanowskiego, pod lufy ubeckich karabinów.
Jolanta Piechowiak, córka Stanisławy Sobańskiej:
Muszę Państwu wyznać, że gdy przeczytałam o idei doktora Pawła Cieliczko, że zamierza on doprowadzić do upamiętnienia mojej matki, pomyślałam sobie, że to coś bardzo niestosownego, bo przecież tablice stawia się bohaterom, a nie prostej kobiecie, która wyszła na ulicę, by domagać się sprawiedliwości. Potem jednak zrozumiałam, że nie mam racji, że tak naprawdę te trzy kobiety są symbolami.
Myślę, że istota upamiętnienia mojej matki polega na tym, że zbuntowane kobiety z czerwca 1956 roku, zyskają swoją twarz, zyskają personalia, przestaną być tylko tłem na fotografiach Poznańskiego Czerwca. I dlatego bardzo się cieszę, że na tej pamiątkowej tablicy, jest nazwisko mojej mamy. Sama jej wiele nie miałam, ale bez wahania podzielę się nią z innymi poznaniakami, żeby Poznański Czerwiec miał także kobiecą twarz.
TABLICA I PUBLIKACJA
Z okazji inauguracji skweru Fundacja Kochania Poznania przy współpracy z MPK przygotowała specjalna publikację poświęconą trzem,do niedawana zapomnianym, bohaterkom Czerwca ’56. Autorem książki jest dr Paweł Cieliczko – pomysłodawca upamiętnienia Trzech Tramwajarek tym skwerem. Książeczki zostały bezpłatnie wręczone uczestnikom wydarzenia.
Dr Paweł Cieliczko – historyk i literaturoznawca:
Zaczęło się od fotografii. To było bardzo przejmujące zdjęcie. Przedstawiało trzy młode tramwajarki, idące na czele robotniczej demonstracji z rozwiniętym na całą szerokość ulicy biało-czerwonym sztandarem. Były młode, silne, radosne, dynamiczne. Odkąd je pierwszy raz zobaczyłem, zastanawiałem się nad tym, czy wiadomo kim one były, jaka była ich rola podczas Poznańskiego czerwca, jak potoczyły się ich dalsze losy.
Kiedy poznałem historie tych kobiet w tramwajarskich uniformach, okazało się, że to one doprowadziły manifestantów pod urząd bezpieczeństwa, a potem zapłaciły za to straszliwą cenę. Za tę chwilę wolności, za ten moment patriotycznego uniesienia, cierpiały przez całe życie.
Poznański Czerwiec 1956 roku to jedno z najważniejszych wydarzeń dwudziestowiecznej historii naszego miasta. Ten wolnościowy zryw głęboko zapisał się w pamięci historycznej mieszkańców, właściwie to wrósł w nią, stając się ważnym, immanentnym elementem społecznego DNA poznaniaków. Poznański Czerwiec to gen, w którym zapisane są takie romantyczne, polskie wartości, jak umiłowanie wolności, niezgoda na niesprawiedliwość, gotowość do ryzyka, a nawet poświęcenie się dla szczytnej idei. Równoważą go (na szczęście) tradycyjne poznańskie wartości: solidarność społeczna, lojalność, racjonalność czy doskonały zmysł organizacyjny.
Tablicę Trzech Tramwajarek zaprojektowała artystka Kinga Giżewska:
Umieszczona na niej inskrypcja– „Trzy Tramwajarki” – wyrasta ponad płytę główną tablicy, oddzielając jej górną i dolną część. W części górnej znajduje się, wykonane w technice reliefu, zdjęcie przedstawiające trzy tramwajarki idące poznańską ulicą z rozpostartym na całą jej szerokość, biało-czerwonym sztandarem. W dolnej części widnieje napis:
Helenie Przybyłek, Stanisławie Sobańskiej,
Marii Kapturskiej,
które za chwilę patriotycznego uniesienia,
cierpiały całe życie.
Tablica Trzech Tramwajarek umieszczona jest na cokole wyłożonym małymi bazaltowymi kostkami, takimi jak te, które w 1956 roku pokrywały poznańskie chodniki. Te właśnie kamienne kostki wyrywane były przez demonstrantów, którzy rzucali nimi w okna urzędu bezpieczeństwa, skąd do nich strzelano.
Więcej informacji na temat inicjatywy oraz historie Trzech Tramwajarek znajduje się tutaj:
Nowe patronki na mapie Poznania. Powstanie skwer Trzech Tramwajarek!
Przebieg wniosku o utworzenie skweru Trzech Tramwajarek:
16 stycznia 2018 r. – złożenie przez Fundację Kochania Poznania wniosku
1 marca 2018 r. – pozytywne zaopiniowanie wniosku przez Komisję Kultury i Nauki
28 marca 2018 r. – pismo popierające wniosek podpisane przez Filipa Schmidta, przewodniczącego Zarządu Osiedla
23 kwietnia 2018 r. – Tomasz Łęcki, Dyrektor Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości, w bardzo miłych słowach poparł nasz wniosek
26 czerwca 2018 r. – Rada Miasta pozytywnie zaopiniowała wniosek, nadając jeżyckiemu skwerowi patronat Trzech Tramwajarek
23 listopada 2018 r. – uroczyste otwarcie skweru oraz odsłonięcie tablicy
Fot. Justyna „justisza” Szadkowska